قابلیت تصاویر گوگل ارث در تفکیک تغییرپذیری خصوصیات خاک سطحی و کلاس های خاک منطقه مروست، استان یزد

چکیده خاک های مناطق زیادی از جهان از جمله ایران به طور کامل یا به روز نقشه برداری نشده اند. نیاز به جمع آوری و تفسیر اطلاعات خاک برای مدیریت سیستم های کشاورزی و محیط زیست افزایش یافته است. عکس های هوایی در نقشه برداری رقومی و سنتی خاک استفاده می شود. نقشه برداران خاک به عکس های هوایی دقیق برای تهیه نقشه ژئوفرم به روش فیزیوگرافی نیاز دارند. با توجه به محدودیت دسترسی به عکس های هوایی به روز و عدم انجام نقشه برداری خاک برای بخش گسترده ای از ایران، ضروری است جایگزینی مناسب برای عکس های هوایی پیدا کرد. از اهدف این مطالعه، ارزیابی تفسیر تصاویر گوگل ارث جهت تهیه نقشه ژئومرفولوژی و تفکیک تغییرپذیری کلاس های خاک (مطالعه اول) و خصوصیات خاک سطحی (مطالعه دوم) با مقیاس 1:50000 در منطقه مروست یزد بودند. واحدهای ژئومرفیک بر اساس فرآیندهای شکل گیری، ساختار و ریخت کلی خودشان توسط تفسیر تصاویر گوگل ارث و با استفاده از نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی در سطوح مختلف تفکیک شدند. برای تحقق اهداف آماری مطالعه اول، روی دو واحد ژئومرفیک pi111 (فن بریده بریده) و pl111 (بالادست دشت آبرفتی) انتخاب شد. سپس، نمونه از افق های 18 خاکرخ برداشت و ویژگی های شیمیایی و فیزیکی آن ها اندازه گیری شد. همچنین برای تحقق اهداف آماری مطالعه دوم، مهم ترین ویژگی های 313 نمونه خاک سطحی برداشت شده از کل سطوح ژئومرفیک (با مساحت 34000 هکتار)، اندازه گیری شد. کیفیت نقشه ژئومرفولوژی از نظر تفکیک تغییرپذیری کلاس های خاک در کلیه سطوح رده بندی سیستم های تاکسونومی و مرجع جهانی خاک با محاسبه شاخص های تنوع و خلوص و از نظر تفکیک تغییرپذیری ویژگی های خاک سطحی با آنالیزهای تحلیل ممیزی، مقایسه ی میانگین و ضریب تبیین بررسی گردید. نتایج مطالعه اول نشان داد که سطوح ژئومرفیک pi111 و pl111 بر اساس سیستم تاکسونومی به ترتیب دارای 23 و 40 درصد خلوص در سطح فامیل و بر اساس سیستم مرجع جهانی خاک، دارای 31 و 46 درصد خلوص در سطح توصیف کننده ها هستند و تا سطح زیرگروه هر دو آن ها دارای بیش از 75% خاک غالب می باشند. خلوص تفسیری سطح ژئومرفیک با در نظر گرفتن خاک های مشابه، به بیش از 69 درصد در سطح سری افزایش یافت. مقایسه درصد خلوص طبقه بندی سطوح ژئومرفیک در هر دو سیستم نشان می دهد که به طور میانگین درصد خلوص بر اساس طبقه بندی سیستم مرجع جهانی خاک کمتر از تاکسونومی می باشد و سیستم مرجع جهانی خاک برای پارامتر شوری و گچ شرایط محدود کننده تری در نظر گرفته است. علاوه بر این، شاخص های تنوع خاک در خلال سلسله مراتب هر دو سیستم از سطوح بالا به پایین افزایش می یابد و سطح ژئومرفیک pi111 نسبت به pl111 متنوع تر است. نتایج مطالعه دوم نشان داد که خاک های منطقه مطالعاتی از نظر ویژگی های ph، ماده آلی و بافت خاک سطحی تغییرات شدیدی ندارد اما، از نظر میزان سنگریزه، گچ، sar، آهک، ece و شن دارای تغییرات معنی داری می باشد و این ویژگی ها از مهم ترین پارامترها در تمایز بین واحدها می باشند. تحلیل ممیزی نشان داد که صحت اکثر واحدهای تفکیک شده بیش از 60 درصد می باشد و واحدهای نقشه تهیه شده منطقه مطالعاتی با صحت میانگینی 2/64 درصد مرزبندی شده اند. تجزیه واریانس نشان داد که واحدهای نقشه از نظر خصوصیات خاک سطحی دارای تفاوت معنادار (در سطح 01/0) هستند و ضریب تبیین نشان داد که واحدهای نقشه بیش از 50 درصد از واریانس کل اکثر خصوصیات شامل سنگریزه، گچ، sar، آهک، ece، شن و ماده آلی (به جز خصوصیات رس، ph، سیلت و پتاسیم محلول)، را توجیه کرده اند. استفاده از تصاویر گوگل ارث که رایگان، قابل دسترس و دارای قدرت تفکیک مکانی بالا می باشند، واقعیت تغییرپذیری خاک ها را با دقت قابل قبول بیان می کند و در نقشه برداری خاک مفید می باشد؛ لذا با تفسیر تصاویر گوگل ارث می توان، نقشه های خاک در مقیاس های متوسط تا کوچک در سطح زیر گروه با صرف هزینه و زمان نسبتاً کم تهیه کرد. کلمات کلیدی: تصاویر گوگل ارث، نقشه برداری خاک، نقشه ژئومرفولوژی، خلوص، تنوع، تحلیل ممیزی، تغییرپذیری خاک ها